Pytania ogólne 

 

1. W jaki sposób państwo powinno ułatwić dostęp do mieszkań? Zaznacz, do którego z rozwiązań Ci najbliżej.

 

Wytłumaczenie: 

Ceny mieszkań w Polsce wciąż wzrastają. Sytuacja pogorszyła się jeszcze bardziej ze względu na pandemię i wojnę w Ukrainie. Wzrosły też koszty najmów. Z danych Eurostatu wynika, że Polska ma jeden z najwyższych w Unii Europejskiej wskaźników zatłoczenia w miejscach zamieszkania wśród osób w wieku 15-29 lat. Oznacza to, że w Polsce wysoka w porównaniu do UE liczba osób młodych ma ograniczoną przestrzeń mieszkalną. 

 

2. Polska powinna sprzeciwić się prawu Unii Europejskiej dotyczącemu obniżania emisję gazów cieplarnianych.

 

Wytłumaczenie: Aby przeciwdziałać zmianie klimatu Parlament Europejski przyjął prawo o klimacie podnoszące cel redukcji emisji gazów cieplarnianych do co najmniej 55% do 2030 r. (z obecnie planowanych 40%) oraz ustanawiające osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 roku.

 

3. Jeśli osoba powyżej 16. roku życia nie identyfikuje się ze swoją płcią zapisaną w dokumentach, powinna móc w prosty sposób ją ustalić.

 

Wytłumaczenie: Obecnie w prawie polskim nie istnieją przepisy regulujące ustalanie płci. Na podstawie orzeczeń Sądu Najwyższego uzgodnienie płci możliwe jest jedynie przez powództwo przeciwko rodzicom na podstawie art. 189 Kodeksu Postępowania Cywilnego. Artykuł ten mówi o prawie do żądania ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa. Kongres LGBT+ zorganizowany przez Stowarzyszenie Miłość Nie Wyklucza w 2019 roku zaproponował rozwiązanie w postaci wprowadzenia prostych procedur dla osób, które nie identyfikują się ze swoją płcią.

 

4. Jaki działania powinny być priorytetem, jeśli chodzi o transport w Polsce? Zaznacz, które stwierdzenie jest Ci bliższe. 

 

Wytłumaczenie: Z danych Stowarzyszenia Ekonomiki Transportu wynika, że do ponad 20% miejscowości nie dociera transport publiczny. Wiele osób nie posiada pojazdów, które umożliwiłyby przemieszczanie się poza granice swojej miejscowości. Problem wykluczenia komunikacyjnego w Polsce stale narasta. Brak możliwości dojazdu do większych miejscowości wpływa na jakość życia osób, dostęp do odpowiedniej opieki medycznej czy edukacji.

 

5. Należy zwiększyć dofinansowanie na publiczną opiekę psychiatryczną w Polsce.

 

Wyjaśnienie: Rozwiązanie problemów w dziedzinie opieki psychiatrycznej wymaga kompleksowego podejścia, które obejmuje inwestycje finansowe, edukację społeczeństwa, poprawę warunków pracy personelu oraz promocję zdrowia psychicznego. Według danych WHO do 2030 roku depresja stanie się najczęściej występującą chorobą przewlekłą na świecie. Możliwe, że ten trend jest wynikiem m.in. niepewności gospodarczej i politycznej ostatnich lat, utraty poczucia bezpieczeństwa, szybkich zmian społecznych i technologicznych, cyfryzacji świata i oderwania od życia w zgodzie z naturą i własnymi potrzebami. W 2023 roku w Polsce na 1 mln obywateli przypada ok. 90 lekarzy psychiatrów. W Gdańsku średni czas oczekiwania na wizytę specjalistyczną na NFZ wynosi około 328 dni. 

 

6. Dzieci z innych krajów, które mieszkają w Polsce, powinny być objęte obowiązkiem szkolnym, nawet jeśli mogą się uczyć zdalnie, korzystając z edukacji we własnym kraju. 

 

Wytłumaczenie: Obecne przepisy pozwalają (m.in. dzieciom z Ukrainy przybyłym do Polski po 24 lutego 2022 roku, eskalacji wojny w Ukrainie) wybrać pomiędzy uczęszczaniem na zajęcia zdalne w szkole ukraińskiej albo chodzeniem do polskiej szkoły. Ministerstwo Edukacji i Nauki w lutym 2023 roku podało, że do polskich szkół uczęszcza łącznie 122 tysiące ukraińskich uczniów. W ponadpodstawowych szkołach jest ich 28 tysięcy, tzn. co czwarty nastolatek w wieku 15-18 lat. 

 

7. Osoby tej samej płci powinny mieć możliwość zawarcia małżeństwa (co umożliwi im prawo do adopcji dziecka).

 

Wytłumaczenie: W Konstytucji RP małżeństwo definiowane jest jako związek kobiety i mężczyzny (Rozdział 1, Art. 18). W kilkudziesięciu krajach na świecie (m.in. Belgii, Tajwanie, Irlandii, Kolumbii) prawo dopuszcza zawarcie małżeństwa przez osoby tej samej płci. Zawarcie związku małżeńskiego w Polsce umożliwia osobom dostęp do wielu praw takich jak: m.in. wspólne nazwisko, wspólnota majątkowa, prawo do dziedziczenia, prawo do adopcji dziecka, prawo do zabezpieczenia socjalnego, prawo do wspólnego ubezpieczenia zdrowotnego.

 

8. Kompetencja wyboru 15 członków Krajowej Rady Sądownictwa i Prokuratury powinna należeć do niezależnych politycznie organów ze środowisk sędziowskich.

​

Wyjaśnienie: Wraz z wejściem w życie ustawy zmieniającej ustawę o Krajowej Radzie Sądownictwa z dniem 17 stycznia 2018 roku kompetencja do wyboru 15 członków Krajowej Rady Sądownictwa powierzona została Sejmowi. Sejm rozpatruje kandydatury zgłaszane przez grupę co najmniej 25 sędziów lub grupę co najmniej 2000 obywateli polskich. Przed wejściem tej ustawy wyboru dokonywało Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego, Zgromadzenie Ogólne Sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego wspólnie z przedstawicielami zgromadzeń ogólnych wojewódzkich sądów administracyjnych, Zgromadzenie Sędziów Sądów Wojskowych, zebranie przedstawicieli zebrań sędziów sądów apelacyjnych oraz zebranie przedstawicieli zgromadzeń ogólnych sędziów okręgów.

​

9. Należy natychmiast wprowadzić pełne embargo na rosyjskie paliwa kopalne i zakończyć wszystkie kontrakty polskich spółek energetycznych z Rosją.

 

Wytłumaczenie: 

Od początku wojny w Ukrainie Unia Europejska wprowadza kolejne pakiety sankcji zakazujące importu towarów z Rosji. Obejmują one niektóre paliwa kopalne (ropa naftowa i rafinowane produkty ropopochodne, węgiel i inne stałe paliwa kopalne). Unijne sankcje nie obejmują jednak LNG (gazu skroplonego) i LPG (gazu płynnego). W grudniu 2022 roku Polska była w Unii Europejskiej największym importerem gazu LPG z Rosji (47,1%). Za gaz LPG zapłaciliśmy Rosji w 2022 roku 710 mln euro. Premier Mateusz Morawiecki obiecywał odejście od gazu LPG z Rosji do końca 2022 roku. Obietnica ta jednak nie została dotrzymana. 19 kwietnia 2023 roku w Sejmie złożony został projekt ustawy, która wprowadza embargo na rosyjski gaz LPG. 

 

10. Polskie służby mundurowe mają prawo natychmiast cofnąć poza terytorium Polski osoby, które przekroczyły granicę poza przejściem granicznym (nawet jeśli jest ono niedostępne).

 

Wytłumaczenie: Prawo polskie i międzynarodowe (m.in. Konwencja Genewska, do której stosowania zobowiązana jest Polska) zabraniają odsyłania osób do krajów, w których może im grozić niebezpieczeństwo. W wyniku zwiększonej liczby osób przekraczających granicę polsko-białoruską jesienią 2021 roku, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji (dalej: MSWiA) wydało rozporządzenie, które zezwala polskim służbom zawracać osoby do linii granicy. tj. na terytorium Białorusi. 

 

11. Państwo powinno gwarantować minimalne świadczenie emerytalne niezależnie od liczby przepracowanych lat 

 

Wyjaśnienie: 

W Polsce wysokość świadczeń emerytalno-rentowych jest dostosowywana do aktualnej sytuacji gospodarczej przez mechanizm waloryzacji. Waloryzacja polega na corocznym dostosowaniu emerytur i rent do zmian w gospodarce mierzonych głównie wskaźnikami inflacji i wzrostem wynagrodzeń. Jeśli minimalne wynagrodzenie wzrasta, to w celu zapewnienia godziwego życia seniorom, również podnosi się emerytury i renty. Aby świadczenia dla seniorów nie traciły na wartości, podwyżki są dostosowywane do poziomu inflacji. Senioralny koszyk dóbr i usług to zestaw podstawowych artykułów, które seniorzy potrzebują na co dzień. Podwyżki świadczeń uwzględniają koszt tych dóbr i usług. Podwyżki świadczeń emerytalno-rentowych zazwyczaj są powiązane z ogólnym wzrostem zarobków osób pracujących, aby zapewnić równowagę między grupami społecznymi.

 

12. W polskiej szkole zamiast lekcji religii powinny być prowadzone lekcje etyki. 

 

Wytłumaczenie: W Polsce problem dostępu do nauczania religijnego innego niż katolickie dotyczy przede wszystkim braku dostępu do alternatywnych form nauczania np. lekcji etyki oraz braku dostępu do nauczania religii lub wyznań innych niż katolicyzm (np. judaizm, islam). Polska nie zastosowała się do wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (dalej: „ETPCz”) w sprawie Grzelak p. Polsce, który dotyczył dyskryminacji polskiego ucznia ze względu na nieuczestniczenie w lekcjach religii. ETPCz stwierdziło, że w tej sprawie doszło do naruszenia praw skarżącego tj. ucznia (dot. skarga nr 7710/02).

 

13. Do 2030 roku powinien zostać wprowadzony zakaz chowu klatkowego.

 

Wytłumaczenie: W Polsce około 42 milionów zwierząt hodowanych jest w klatkach. Największą grupą są kury nioski. Wiele krajów unijnych, m.in. Czechy, Niemcy, Austria i Dania wprowadziły zakaz ich chowu klatkowego.

 

14. Aborcja powinna być dostępna i darmowa dla każdej osoby bez podania przyczyny do 12. tygodnia ciąży. 

 

Wytłumaczenie: Pod koniec marca 2022 roku Komitet Legalna Aborcja Bez Kompromisów złożył obywatelski projekt ustawy o bezpiecznym przerywaniu ciąży i innych prawach reprodukcyjnych. Projekt zakłada możliwość przerwania ciąży do 12. tygodnia bez podania przyczyny w ramach świadczeń finansowanych przez NFZ. W przypadku wykrycia wad płodu lub gdy ciąża jest wynikiem czynu zabronionego, projekt przewiduje możliwość przerwania ciąży po 12. tygodniu. Projekt został odrzucony w pierwszym czytaniu w dniu 23.06.2022 r.

 

15. Priorytetem dla Sejmu przyszłej kadencji powinno być wprowadzenie ustawy o asystencji osobistej osoby z niepełnosprawnością. 

 

Wytłumaczenie: Asystent osobisty to ktoś, kto wspiera osobę z niepełnosprawnością (OzN) w codziennych czynnościach, których sama nie może wykonać. Obecnie od czasu do czasu uruchamiane są programy „Asystent osobisty osoby niepełnosprawnej”, które trwają rok oraz nie są obowiązkowe – gminy mogę wziąć udział w programie bądź z niego zrezygnować. 

 

16. Procedura in vitro powinna być refundowana z NFZ. 

 

Wytłumaczenie: Procedura in vitro jest zabiegiem medycznym, która polega na zapłodnieniu komórki jajowej przez plemnik poza organizmem (w laboratorium), a następnie wprowadzeniu zapłodnionego zarodka do macicy kobiety. Z procedury in vitro często chcą skorzystać osoby chorujące na bezpłodność. Obecnie państwo polskie nie finansuje tego zabiegu z pieniędzy publicznych. Jest on jednak częściowo finansowany przez samorządy lokalne w miastach takich jak: m.in. Kraków, Gdańsk, Warszawa, Chojnice, Olsztyn, Piaseczno. 

 

17. W Polsce powinien zostać powołany urząd Rzecznika Praw Zwierząt. 

 

Wytłumaczenie: Obecnie w Polsce nie istnieje urząd Rzecznika Praw Zwierząt. Proponowane jest powołanie takiego urzędu analogicznie do Rzecznika Praw Obywatelskich czy Rzecznika Praw Dziecka. Pełniłby on rolę doradczą dla Parlamentu, i mógłby podejmować interwencje w przypadkach naruszeń praw zwierząt. 

 

18. Prawo powinno definiować zgwałcenie jako każdą czynność seksualną bez wyraźnej i świadomej zgody. 

 

Wytłumaczenie: Obecnie obowiązuje definicja z art. 197 Kodeksu Karnego: „§1. Kto przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem doprowadza inną osobę do obcowania płciowego, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.”

 

19. W każdej szkole powinny być dostępne bezpłatne podpaski i tampony.

 

Wytłumaczenie: W czerwcu 2023 roku Koalicja Tak dla Podpasek złożyła środowiskowy projekt ustawy mający na celu zapewnić dostęp do podpasek i tamponów oraz do edukacji o menstruacji we wszystkich polskich szkołach. 

 

20. Wiek emerytalny powinien być równy dla wszystkich osób bez względu na płeć. 

 

Wytłumaczenie: System emerytalny w Polsce różnicuje wiek emerytalny dla kobiet i mężczyzn. Kobiety mogą przechodzić na emeryturę w wieku 60 lat a mężczyźni w wieku 65 lat.

 

ANTYKONCEPCJA, MENSTRUACJA, ABORCJA

 

1. Każda osoba, która przechodzi bolesne miesiączki, powinna mieć prawo do odpłatnego urlopu menstruacyjnego w każdym miesiącu w wysokości 80% wynagrodzenia. 

 

Wytłumaczenie: Hiszpania na początku tego roku wprowadziła w swoim prawie urlop menstruacyjny. Każda pracownica, posiadająca zaświadczenie lekarskie potwierdzające bolesne przechodzenie miesiączki, może wziąć 3 dni urlopu menstruacyjnego w miesiącu. Urlop jest odpłatny w wysokości 80 %.

 

2. Antykoncepcja awaryjna (tzw. tabletka „dzień po“) powinna być dostępna bez recepty.

 

Wytłumaczenie: W Polsce antykoncepcja awaryjna (tzw. tabletka „dzień po”) w postaci preparatu EllaOne została dopuszczona do sprzedaży bez recepty w styczniu 2015 roku po decyzji Komisji Europejskiej. Po kilku miesiącach wprowadzono jednak zmiany w prawie, które umożliwiły sprzedaż preparatu bez recepty wyłącznie osobom, które ukończyły 15. rok życia. Od 23 lipca 2017 roku antykoncepcja awaryjna jest w Polsce dostępna wyłącznie na receptę. 

 

3. Antykoncepcja powinna być darmowa dla wszystkich osób poniżej 26. roku życia. 
 

Wytłumaczenie: Z początkiem 2022 roku we Francji ruszył program zapewniający kobietom w wieku 18-25 lat darmową antykoncepcję. Jest to rozszerzenie działającego już programu dedykowanego nieletnim, którego celem jest zapobieganie niechcianym ciążom.

 

4. Osoby, które pomagają kobiecie przerwać ciążę, powinny być za to karane. 

​

Wytłumaczenie:: Na podstawie art. 152 Kodeksu Karnego osoby pomagające w dokonaniu aborcji podlegają karze pozbawienia wolności do lat 3. Tej samej karze podlega każdy, kto udziela kobiecie ciężarnej pomocy w przerwaniu ciąży z naruszeniem przepisów ustawy lub ją do tego nakłania. Polskie przepisy Kodeksu Karnego na tle innych państw europejskich są wyjątkowo restrykcyjne, dlatego coraz częściej słyszy się głosy mające na celu zmianę tego prawa. 

 

5. Edukacja seksualna (zgodna ze standardami WHO) powinna być powszechna i dostępna w każdej szkole. 

 

Wytłumaczenie: W Polsce zajęcia z WDŻ (wychowanie do życia w rodzinie) są realizowane w szkole podstawowej w klasach IV–VIII, w branżowej szkole I stopnia, w klasach I–III liceum ogólnokształcącego i w klasach I–III technikum. Na zajęcia w ciągu roku przeznacza się 14 godzin, w tym po 5 godzin z podziałem na grupy dziewcząt i chłopców – to są zapisy z rozporządzeń MEN. Zajęcia te są z zasady obowiązkowe, ale można wypisać z nich dziecko (lub siebie, jeżeli uczeń czy uczennica ma ukończone 18 lat). Często jednak podnoszona jest kwestia, że zajęcia z WDŻ-tu nie spełniają standardów WHO, które promuje podejście holistyczne opierające się na rozumieniu seksualności jako wymiaru człowieczeństwa i potencjalnie ma pomagać dzieciom i młodym osobom w rozwinięciu podstawowych umiejętności umożliwiających im samookreślenie ich seksualności i ich związków na różnych etapach rozwoju. 

 

6. Tabletki aborcyjne (aborcja farmakologiczna) powinny być dostępne w polskich aptekach. 

 

Wytłumaczenie: Aborcja farmakologiczna (medyczna) jest metodą przerywania ciąży za pomocą środków farmakologicznych. Aborcja farmakologiczna bywa nazywana aborcją domową, ponieważ do poronienia po podaniu leków dochodzi zazwyczaj w domu, a nie w szpitalu. Również same środki farmakologiczne w wielu przypadkach przyjmowane są samodzielnie w domu. Aborcja farmakologiczna polega na podaniu środków farmakologicznych doustnie lub dopochwowo. Podane substancje powodują zahamowanie rozwoju ciąży, a następnie wydalenie tkanki ciążowej z organizmu. Światowa Organizacja Zdrowia rekomenduje, by aborcję farmakologiczną przeprowadzać do 12. tygodnia ciąży (w określonych przypadkach do 24. tygodnia). 

 

7. W Polsce lekarze powinni mieć możliwość odmówienia świadczeń medycznych, powołując się na klauzulę sumienia 

 

Wytłumaczenie: Podwaliny prawne dla klauzuli sumienia daje art. 39. Ustawy o zawodzie lekarza i lekarza-dentysty. Klauzula sumienia to zapis, który mówi o tym, że lekarz ma prawo odmówić wykonywania określonych świadczeń medycznych, jeśli są one niezgodne z jego światopoglądem czy wyznaniem.

 

KRYZYS KLIMATYCZNY 

 

1. Pasażerskie loty wewnątrzkrajowe w Polsce powinny być zakazane. 

 

Wytłumaczenie: Jak podaje Komisja Europejska, w Unii Europejskiej lotnictwo odpowiada za 3,8% emisji CO2. Odpowiada też za 13,9% emisji związanych z transportem i za wiele innych negatywnych skutków na środowisko. Europejski Zielony Ład stawia za cel obniżenie 90% emisji związanych z transportem do 2050 roku. W związku z tym niektóre kraje podejmują kroki ograniczające transport lotniczy. 

We Francji w maju 2023 roku rząd wprowadził zakaz lotów między miastami, które są od siebie oddalone o mniej niż 2,5 godziny jazdy pociągiem. Niektórzy uważają, że podobne prawo powinno być wprowadzone na terenie Polski. 

 

2. Ustawa o ochronie klimatu powinna zostać wprowadzona w ciągu pierwszych 100 dni nowego polskiego rządu. 

 

Wytłumaczenie: Ustawa o ochronie klimatu to projekt ustawy stworzony przez ClientEarth Polska w szerokiej współpracy z organizacjami pozarządowymi. Celem ustawy jest stworzenie polskiej strategii klimatycznej. Głównymi założeniami ustawy są: 

• osiągnięcie neutralności klimatycznej najpóźniej do 2050 roku, 

• co najmniej 1% PKB rocznie na ochronę klimatu, 

• obowiązek sprawdzania, czy znaczące inwestycje nie grożą klimatowi,

• przygotowanie planów walki ze skutkami ekstremalnych zjawisk pogodowych,

• powołanie Rady Ochrony Klimatu, 

• przyznanie mieszkańcom Polski nowego prawa - prawa do bezpiecznego klimatu.

 

3. Zgodnie z ustaleniami Europejskiej Strategii Bioróżnorodności należy do 2030 roku objąć 10% polskiego lądu i morza ochroną ścisłą (parki narodowe/rezerwaty).

 

Wytłumaczenie: Aktualnie parki narodowe zajmują 1% a rezerwaty około 0,5% powierzchni kraju. Ostatni park narodowy powstał w 2001 roku (Park Narodowy Ujścia Warty). Zgodnie z ustaleniami Europejskiej Strategii Różnorodności, której celem jest jest przywrócenie odpowiednich warunków przyrodniczych na lądzie i morzach w państwach Unii, do 2030 roku parki narodowe i rezerwaty powinny obejmować minimum 10% powierzchni Unii Europejskiej. Realizacja tego postulatu oznaczałaby, że polskie władze po 22 latach zdecydują się na powołanie nowych parków narodowych. 

 

4. W jaki sposób Wody Polskie powinny dbać o rzeki i cieki wodne w Polsce? Zaznacz, do której odpowiedzi Ci bliżej. 

 

Wytłumaczenie:  1 stycznia 2018 roku w związku z wymaganą przez Unię Europejską reformą prawa wodnego powstało Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie. Do zadań instytucji należy ochrona przed powodziami i suszami, zarządzanie środowiskiem wodnym i zarządzanie usługami wodnymi. Wody Polskie monitorują stan wód w całej Polsce i odpowiadają za ich stan. 

 

Polska od kilku lat corocznie doświadcza suszy, zwiększa się też częstotliwość powodzi (w tym powodzi błyskawicznych). W ostatnich latach Wody Polskie mierzą się również z katastrofą ekologiczną na Odrze, która była skutkiem wzrostu zasolenia rzeki w okresie letnim, kiedy stan wody był niski. Pytanie dotyczy sposobu, w jaki Wody Polskie powinny walczyć z tymi wyzwaniami.

 

5. Polska powinna w nadchodzącej kadencji zorganizować panel obywatelski na temat katastrofy klimatycznej i działać zgodnie z jego postanowieniami. 

 

Wytłumaczenie: Panel obywatelski to sposób podejmowania ważnych dla społeczeństwa decyzji przez losowo wyłonioną grupę mieszkanek i mieszkańców, której rolą jest rozstrzygnięcie danej sprawy, biorąc pod uwagę dobro wspólne wszystkich. Grupa biorąca udział w panelu odzwierciedla ogólną populację. Celem panelu obywatelskiego jest wspólne wypracowanie konkretnych rekomendacji dla administracji publicznej w zadanym temacie. Podczas spotkań panelu uczestnicy i uczestniczki najpierw zapoznają się z omawianym tematem, biorąc udział w spotkaniach z ekspertami i stronami, których dany temat dotyczy. Następnie wypracowują i omawiają rekomendacje, które na koniec poddają głosowaniu – te zwycięskie stają się wiążące dla władzy ustawodawczej. Organizacja panelu obywatelskiego jest postulatem m.in. organizacji Extinction Rebellion. 

6. Na jaki model transformacji energetycznej Polska powinna przeznaczać większą część środków z budżetu? 

 

Wyjaśnienie: Aktualnie polski system energetyczny jest scentralizowany - oparty głównie na dużych elektrowniach wykorzystujących paliwa kopalne (85% końcowego zużycia energii), które przesyłają energię jednostronnie do konsumentów. System energetyczny rozproszony polega na współpracy dużej liczby prosumentów (osób i instytucji, które równocześnie wytwarzają, jak i kupują energię elektryczną). Taki model wymagałby modernizacji sieci przesyłowych, które aktualnie nie byłyby w stanie obsłużyć takiego systemu energetycznego. Drugim modelem transformacji jest system scentralizowany oparty o duże elektrownie nowego typu, np. jądrowe. Większość partii w proponowanych rozwiązaniach łączy oba modele. 

 

MIGRACJE 

 

1. Migranci spoza UE, którzy przebywają w jednym kraju Unii Europejskiej powinni mieć możliwość wyboru kraju unijnego, w którym zamieszkają, w oparciu o język, kulturę, oraz miejsce przebywania ich rodziny. 

 

Wytłumaczenie: System dubliński, który obowiązuje na terenie Unii Europejskiej, reguluje kwestie zarządzania migracją i ochroną międzynarodową. Jednym z jego fundamentów jest zasada pierwszego kraju wejścia, zgodnie z którą za rozpatrywanie wniosku o ochronę międzynarodową odpowiedzialny jest kraj, w którym osoba się znalazła jako pierwszym po przekroczeniu granicy unijnej. W praktyce uniemożliwia to wielu osobom oczekującym na decyzję swobodne poruszanie się po terytorium Unii Europejskiej w trakcie trwającej procedury uchodźczej. System ten obowiązuje większość uchodźców w UE. Po eskalacji wojny w Ukrainie jej obywatelom przyznano prawo do swobodnego przemieszczania się po Unii Europejskiej.

 

2. Dzieci z doświadczeniem migracji powinny mieć zapewnioną edukację dostosowaną do ich potrzeb, nawet jeśli oznacza to większe nakłady finansowe na ich kształcenie niż w wypadku uczennic polskich. 

 

Wytłumaczenie: Obecnie dzieci z doświadczeniem migracji podlegające obowiązkowi szkolnemu, obowiązują te same zasady, co obywateli Polski (na podstawie Ustawy Prawo Oświatowe). Zgodnie z rozporządzeniem z 2017 roku uczniowie cudzoziemcy mają prawo do zajęć z języka polskiego jako obcego (min. 2 h) i wyrównawczych (tylko jeśli nauczyciel uzna, że jest taka potrzeba), razem nie więcej niż 5 h. Po wybuchu wojny wydano rozporządzenie o edukacji dzieci z Ukrainy, które określa minimalną liczbę godzin z języka polskiego jako obcego na 6 h. Nie dotyczy to jednak dzieci spoza Ukrainy. W praktyce często zajęcia wyrównawcze i zajęcia z języka polskiego są niedostępne lub niewystarczające na zaspokojenie potrzeb dzieci. 

 

3. Osoby, które starają się w Polsce o ochronę międzynarodową, powinny do czasu otrzymania decyzji, przebywać w strzeżonych ośrodkach dla cudzoziemców. 

 

Wytłumaczenie: Strzeżone ośrodki dla cudzoziemców to miejsca, w których zatrzymuje się migrantki, które przekroczyły granicę polską i podlegają procedurom azylowym, ochrony międzynarodowej lub wydalenia. Osadzeni w nich migranci nie mogą ich opuszczać, dostęp do telefonów, internetu itd. jest znacznie ograniczony. W Polsce jest 6 takich ośrodków, w których na dzień 15 kwietnia 2023 roku przebywały 473 osoby. Zgodnie z Ustawą o cudzoziemcach detencja powinna być środkiem ostatecznym. W 2014 roku jako alternatywę wobec osób w procedurze uchodźczej wprowadzono środki wolnościowe, czyli m.in. konieczność złożenia dokumentów podróży, obowiązek stawiania się regularnie w organach Straży Granicznej czy wpłata kaucji. 

 

4. Jako osobę uchodźczą należy uznać osobę, która ucieka z powodu katastrofy klimatycznej dotykającej jej kraj pochodzenia.

 

Wytłumaczenie:: Obecnie zgodnie z Konwencją Genewską, uchodźca to osoba, która ze względu na obawy przed prześladowaniem z powodu swojej rasy, religii, narodowości, przynależności do określonej grupy społecznej lub przekonań politycznych nie może lub nie chce korzystać z ochrony swojego państwa lub nie ma żadnego obywatelstwa. Konwencja Genewska została wprowadzona w 1951 roku i nie obejmuje niektórych przesłanek, z powodu których różne osoby opuszczają swój kraj w XXI wieku. W efekcie prawo nie zabezpiecza bezpośrednio osób, które uciekają ze swoich krajów z powodów katastrof klimatycznych. 

 

5. Uchodźczynie i uchodźcy w Polsce powinni otrzymać natychmiastowe prawo do podjęcia pracy.

 

Wytłumaczenie: Ze względu na liczne formalności towarzyszące legalizacji pobytu, osoby po przekroczeniu granicy często przez kilka miesięcy przebywają w detencji, czyli w strzeżonym ośrodku dla cudzoziemców, proces legalizacji pobytu zaś i otrzymania pozwolenia na pracę może trwać kilka lat. Ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy z marca 2022 roku wprowadza uproszczone procedury dla osób uciekających z terytorium Ukrainy, które dają prawo do natychmiastowego podjęcia pracy. 

 

6. Uchodźczynie i uchodźcy w Polsce powinni otrzymać prawo poruszania się po krajach Unii Europejskiej.

 

Wytłumaczenie: Obecnie przepisy prawa migracyjnego wskazują, że osoba uciekająca z kraju ogarniętego niebezpieczeństwem, otrzymuje ochronę w pierwszym bezpiecznym kraju, do którego przyjedzie. Oznacza to w praktyce, że takie osoby będące w procedurze o ochronę międzynarodową, nie mogą przemieszczać się do innych krajów Schengen. 

Ustawa o pomocy obywatelkom Ukrainy z marca 2022 roku umożliwia uciekającym z Ukrainy na swobodę poruszania się po strefie Schengen. 

 

OSOBY LGBT+

 

1. Definicja „przestępstwa z nienawiści” w Kodeksie Karnym powinna obejmować czyny popełnione ze względu na orientację seksualną i tożsamość płciową. 

 

Wytłumaczenie: W 2021 roku Komisja Europejska stwierdziła, że polskie przepisy dotyczące mowy nienawiści, rasizmu i ksenofobii naruszają prawo unijne. W opinii Komisji przepisy polskiego prawa karnego nie chronią dostatecznie przed przemocą na tle rasistowskim i ksenofobicznym, a także ograniczają zakres kryminalizacji podżegania do nienawiści. Obecnie definicja przestępstwa z nienawiści w art. 256 Kodeksu Karnego obejmuje następujące przesłanki: różnice narodowościowe, etniczne, rasowe, wyznaniowe lub ze względów bezwyznaniowych. Niektóre osoby stwierdzają, że definicja powinna zostać poszerzona o orientację seksualną i tożsamość płciową.

 

2. Państwo powinno zakazać terapii konwersyjnych polegających na próbach zmiany orientacji seksualnych. 

 

Wytłumaczenie: Praktyki konwersyjne to każde oddziaływanie, która ma na celu zmianę lub stłumienie orientacji seksualnej, tożsamości płciowej lub ekspresji płciowej. W Polsce aktualnie brak jest zakazu działań prowadzących do zmiany lub stłumienia orientacji seksualnej czy tożsamości płciowej.

 

OSOBY Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ 

 

1. Umowy na mieszkania wspomagane powinny być podpisywane na czas nieokreślony

 

Wytłumaczenie: Sejm 16 czerwca 2023 roku uchwalił nowelizację ustawy o pomocy społecznej, w której poruszane są kwestie mieszkań wspomaganych i treningowych. Zgodnie z ustawą na wsparcie w formie mieszkania wspomaganego bądź treningowego mogą liczyć osoby pełnoletnie, które ze względu na trudną sytuację życiową, wiek, niepełnosprawność lub chorobę potrzebują wsparcia w codziennym funkcjonowaniu, o ile nie wymagają usług w zakresie świadczonym przez jednostkę całodobowej opieki. Zgodnie z ustawą osoby otrzymujące mieszkanie wspomagane podpisują umowę na określony czas. 

 

2. Należy wprowadzić limity przyjęć do domów dziecka niezależnie od stanu zdrowia.

 

Wytłumaczenie: Zgodnie z obecnymi przepisami w domach dziecka może przebywać maksymalnie czternaścioro dzieci. Te limity nie dotyczą dzieci z niepełnosprawnościami. 

 

PRZEMOC

 

1. Termin „alienacja rodzicielska” powinien być wykreślony z polskiego prawa i orzecznictwa. 

 

Wytłumaczenie: Termin „Alienacja rodzicielska” odnosi się do świadomych i nieświadomych zachowań rodzica, po rozwodzie, separacji czy rozstaniu, których skutkiem jest zaburzenie relacji dziecka z drugim rodzicem. Rzecznik Praw Obywatelskich wysłał prośbę do ministra sprawiedliwości Zbigniewa Ziobry o wycofanie tego terminu.

 

2. W Polsce tzw. coercive control (opresyjna kontrola) powinno zostać uznane za przestępstwo. 

 

Wytłumaczenie: Coercive control (opresyjna kontrola) jest pojęciem, które opisuje wzorzec kontroli i dominacji wywieranej w związku przez jednego partnera na drugiego. Jest to rodzaj przemocy psychologicznej. Cechy kontroli to m.in.: izolacja, manipulacja, zastraszanie, obrażanie, utrzymywanie partnerki w poczuciu strachu. Od 2015 roku w Wielkiej Brytanii została wprowadzona ustawa, która uznaje opresyjną kontrolę jako przestępstwo, którego skutkiem może być kara pozbawienia wolności do maksymalnie 5 lat. 

 

3. W najbliższej kadencji Sejmu priorytetem powinno być prowadzenie rzetelnych statystyk na temat osób, które zginęły w wyniku przemocy domowej.

 

Wytłumaczenie: Według statystyk Centrum Praw Kobiet rocznie 500 kobiet jest zabijanych z rąk ich partnerów. Państwo polskie nie prowadzi dokładnego monitoringu tego zjawiska. Zajmują się tym organizacje pozarządowe m.in wyżej wspomniane CPK. 

 

4. Na komisariatach policji osoby, które czują się niebezpiecznie w swoim domu czy w związku powinny wypełnić specjalny kwestionariusz oceny ryzyka występowania przemocy domowej. 

 

Wytłumaczenie: Przemoc domowa może przybierać różne formy, ale zazwyczaj jest stosowana przez mężczyzn w stosunku do kobiet pozostających z nimi w intymnych związkach. Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że 1/3 kobiet w wieku 15-49 lat doświadczyła przemocy fizycznej lub seksualnej. Niektóre państwa, m.in Anglia, wprowadziły możliwość wypełnienia kwestionariusza, który w wyniku przeprowadzonych badań określałby w możliwie obiektywny sposób prawdopodobieństwo występowania przemocy domowej. 

 

RODZINA I DZIECI 

​

1. Do jakiego stwierdzenia jest Ci bliżej? 

   1. Państwo powinno zwiększyć liczbę miejsc w instytucjonalnych pieczach zastępczych (np. domach dziecka).

   2. Państwo powinno działać w celu zwiększenia liczby rodzinnych pieczy zastępczych.

   3. Priorytetem państwa powinno być wsparcie rodziny biologicznej, nie tworzenie pieczy zastępczych. 

 

Wytłumaczenie:  Piecza zastępcza jest sprawowana w momencie, gdy rodzice biologiczni nie mogą zapewnić dziecku opieki, np. z powodu problemów z przemocą, nałogu itd. W takich sytuacjach na podstawie postanowienia sądu dziecko kierowane jest do pieczy zastępczej. Główny Urząd Statystyczny podaje, że w 2022 roku, 72,8 tysiące dzieci było umieszczonych w pieczy zastępczej, w tym 56,2 tysięcy w pieczy rodzinnej, a 16,6 tysięcy w pieczy instytucjonalnej. 

 

 

2. Przestępstwa seksualne popełniane wobec małoletnich nie powinny ulegać przedawnieniu. 

 

Wytłumaczenie: Obecne przepisy Kodeksu Karnego stanowią, że przestępstwa seksualne wobec małoletnich do 15. roku życia przedawniają się, gdy osoba pokrzywdzona kończy 30 lat. 

 

3. Prawo powinno zapewniać dzieciom pieczę naprzemienną w przypadku rozstania rodziców

 

Wytłumaczenie: Piecza naprzemienna (współdzielona) oznacza, że dzieci przebywają na przemian u obojga rodziców. Obecnie polskie prawo nie reguluje stosowania opieki naprzemiennej, w związku z czym istnieją różne interpretacje istniejących przepisów. Orzecznictwo nie jest w takich sprawach konsekwentne. 

 

4. Wysokość alimentów powinna być z góry ustalona na podstawie wieku dziecka i kwoty zarobku osoby płacącej alimenty, a nie ustalana każdorazowo przez sąd. 

 

Wytłumaczenie: Obecnie w Polsce nie istnieje żaden taryfikator określający wysokość alimentów, sądy rodzinne określają ją każdorazowo indywidualnie. Propozycja tabeli alimentacyjnej polega na wprowadzenie schematu kto, ile powinien płacić za dziecko na podstawie wieku dziecka i kwoty zarobku osoby uprawnionej do alimentów. Oznaczałoby to, że tylko osoby, które chcą się odwołać od wysokości alimentów ze względu na indywidualną sytuację, musiałyby to rozstrzygać z pomocą sądu rodzinnego.

 

SENIORZY I SENIORKI

 

1. Państwo powinno gwarantować rentę wdowią niezależnie od wieku osoby wdowiejącej. 

 

Wytłumaczenie: Renta wdowia to forma świadczenia socjalnego przyznawanego osobom, które straciły swojego małżonka lub małżonkę. Jest to forma wsparcia finansowego, która ma na celu pomóc wdowom lub wdowcom w utrzymaniu po śmierci współmałżonka. Wysokość renty wdowiej zazwyczaj zależy od różnych czynników, takich jak zarobki zmarłego małżonka, wiek osoby wdowiejącej oraz obowiązujące przepisy prawne. Aktualnie, w przypadku owdowienia można zostać przy swoim świadczeniu, albo przejść na rentę rodzinną – 85% świadczenia po zmarłym. Trzeba jednak spełniać określone warunki, żeby rentę po zmarłym dostać, np. wiek min. 50 lat. Renta rodzinna zostaje przyznana pod warunkiem, że zmarła osoba pobierała emeryturę, emeryturę pomostową, rentę, zasiłek przedemerytalny lub nauczycielskie świadczenie przedemerytalne. 

 

WIĘŹNIOWIE I UZALEŻNIENIA
 

1. Państwo powinno ograniczyć godziny sprzedaż alkoholu, np. wprowadzić zakaz sprzedaży między 23.00 a 6.00. 

 

Wytłumaczenie: Obecne przepisy pozwalają na wprowadzenie przez samorządy zakazu sprzedaży alkoholu w określonych przez gminę godzinach. Umożliwiła to nowelizacja ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi oraz ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych z 2018 roku. Jak podało w kwietniu 2023 roku Krajowe Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom obecnie zakaz obowiązuje w 10% gmin w Polsce. W maju 2023 roku taki zakaz wprowadził Kraków, ograniczając sprzedaż alkoholu między północą a 5.30 z wyłączeniem restauracji i barów. 

 

2. Kary dla sprawców przemocy domowej powinny zostać zaostrzone, w tym powinny zostać ograniczone stosowanie kar pozbawienia wolności w zawieszeniu. 

 

Wytłumaczenie: Polskie prawo karne w art. 73 Kodeksu karnego przewiduje warunkowe zawieszenie kary pozbawienia wolności ze względu na warunki osobiste sprawcy, dotychczasowy sposób jego życia oraz przypuszczenie, że będzie on przestrzegał porządku prawnego. W praktyce sądy w dużej mierze w sprawach dotyczących przemocy domowej zamiast kary pozbawienia wolności orzekają warunkowe zawieszenie kary pozbawienia wolności z powodu pozytywnych rokowań osoby skazanej oraz ze względu na niską szkodliwość społeczną czynu (oznacza to, że skazany nie idzie do więzienia, tylko wraca do swojego miejsca zamieszkania). W Polsce sprawcy przemocy w rodzinie w większości przypadków otrzymują karę więzienia w zawieszeniu.

 

ZDROWIE PSYCHICZNE 

 

1. Każda matka po porodzie powinna mieć dostęp do darmowych konsultacji psychologicznych w trybie natychmiastowym. 

 

Wytłumaczenie: Debata na ten temat dotyczy konieczności, dostępności oraz efektywności takiego wsparcia psychologicznego. Poporodowy smutek, który dotyczy 25-85% matek, pojawia się kilka dni po porodzie i trwa przez około 10 dni. Objawia się problemami ze snem, zaburzeniami apetytu, negatywnymi emocjami i brakiem zaufania do siebie jako matki. U 10%-22% kobiet to zjawisko przeradza się w depresję poporodową, która wymaga specjalistycznej opieki psychiatrycznej i psychologicznej. 

 

2. Pomoc psychologiczna powinna być dostępna tak jak podstawowa opieka medyczna, czyli za darmo i bez skierowania oraz z możliwością szybkiego umówienia się na wizytę. 

 

Wytłumaczenie: Dostępność bezpłatnej pomocy może przyczynić się do wczesnej diagnostyki interwencji w przypadku problemów psychicznych, co może zapobiec ich pogłębieniu się.

 

3. W szkołach podstawowych powinien być realizowany obowiązkowy przedmiot z kompetencji miękkich społecznych (np: komunikacja, negocjacje,nazywanie i rozpoznawanie emocji własnych i innych)

 

Wytłumaczenie: Otwarta edukacja na temat zdrowia psychicznego odgrywa ważną rolę w profilaktyce i leczeniu chorób oraz zaburzeń psychicznych. Kiedy społeczeństwo jest bardziej akceptujące, osoby dotknięte tymi problemami mają większe poczucie zrozumienia ich potrzeb i częściej korzystają z pomocy. Przekłada się to na poprawę ich samopoczucia i jakości życia. 

 

4. Inicjatywy takie jak telefon lub czat zaufania dla dzieci i młodzieży powinny być finansowane z budżetu państwa. 

 

Wytłumaczenie: Telefon zaufania to telefoniczna usługa, która pozwala osobie potrzebującej konsultacji psychologicznej na rozmowę z psycholożką. Obecnie telefon jest finansowany przez różne firmy, fundacje, organizacje i prywatnych darczyńców.

 

ZWIERZĘTA

 

1. Hodowla zwierząt futerkowych powinna zostać zakazana na terenie Polski do 2030 roku.

 

Wytłumaczenie: Jak podaje Polski Związek Hodowców Zwierząt Futerkowych Polska jest drugim producentem skór norczych w Europie. Oprócz norek, w Polsce na futra hoduje się lisy, jenoty i szynszyle. Zakaz hodowli zwierząt na futra obowiązuje w różnych krajach europejskich, m.in. Holandii, Słowacji, Czechach i Francji. 

 

2. Polska powinna ograniczyć środki na finansowanie polowań i odstrzału sanitarnego dzików w związku ze zwalczaniem afrykańskiego pomoru świń.

 

Wytłumaczenie: Afrykański pomór świń (ang. African swine fever, ASF) to zakaźna choroba wirusowa świń i dzików. Ludzie nie są wrażliwi na zakażenie tym wirusem,

w związku z czym choroba ta nie stwarza zagrożenia dla ich zdrowia lub życia. Według raportu Najwyższej Izby Kontroli Inspekcja Weterynaryjna przekazała w latach 2019-2021 najwięcej środków na zwalczanie ASF u świń i dzików (47,4% wydatków), w tym na pokrycie kosztów polowań i odstrzału sanitarnego dzików. Znacznie mniej pieniędzy przeznaczono na kontrolę bioasekuracji, czyli ochrony sanitarnej i koszty badań klinicznych stad świń (4,8%). Do podstawowych zasad bioasekuracji należą m.in.: izolacja świń od innych zwierząt w gospodarstwie (np. psów), zmiana ubrania i obuwia na odzież ochronną przed kontaktem ze świniami, stosowanie mat dezynfekcyjnych przed wejściem do chlewni.

 

3. Powinien zostać wprowadzony zakaz wykorzystywania zwierząt w cyrkach.

 

Wytłumaczenie: Od września 2021 roku w Polsce zakazane są cyrki ze zwierzętami niebezpiecznymi (takimi jak lwy i tygrysy). Niektóre osoby apelują jednak o całkowite wyłączenie zwierząt z pokazów cyrkowych. 

 

4. Zniesienie obowiązku wykonywania okresowych badań lekarskich i psychologicznych przez myśliwych mających dostęp do broni palnej powinno zostać utrzymane. 

 

Wytłumaczenie: W 2018 roku wprowadzono ustawę, zgodnie z którą myśliwi w Polsce muszą poddawać się badaniom lekarskim (w tym okulistycznym) i psychologicznym co pięć lat. Ustawa wskazywała, że myśliwi musieli przedłożyć wyniki badań 1 kwietnia 2023 roku. 14 kwietnia 2023 roku Sejm przegłosował jednak ustawę, która zniosła obowiązek badań. Ustawa czeka na podpis Prezydenta RP. 

 

5. Polska powinna ograniczyć środki na finansowanie polowań i odstrzału sanitarnego dzików w związku ze zwalczaniem afrykańskiego pomoru świń.

 

Wytłumaczenie: Afrykański pomór świń (ang. African swine fever, ASF) to zakaźna choroba wirusowa świń i dzików. Ludzie nie są wrażliwi na zakażenie tym wirusem, w związku z czym choroba ta nie stwarza zagrożenia dla ich zdrowia lub życia. Według raportu Najwyższej Izby Kontroli Inspekcja Weterynaryjna przekazała w latach 2019-2021 najwięcej środków na zwalczanie ASF u świń i dzików (47,4% wydatków), w tym na pokrycie kosztów polowań i odstrzału sanitarnego dzików. Znacznie mniej pieniędzy przeznaczono na kontrolę bioasekuracji, czyli ochrony sanitarnej i koszty badań klinicznych stad świń (4,8%). Do podstawowych zasad bioasekuracji należą m.in.: izolacja świń od innych zwierząt w gospodarstwie (np. psów), zmiana ubrania i obuwia na odzież ochronną przed kontaktem ze świniami, stosowanie mat dezynfekcyjnych przed wejściem do chlewni.